Sheela Kolambkar-hachi lhan kotha (Dusro Bhag)

Devanagarintlem Romi lipiantor korpi: Óscar de Noronha 

 

Oslich ek gozal to Narveche zatrechi sangtalo. ‘Zanna mugo bai, ten’na hanv lhan aslom. Mhunnchem asot sotra, ottra vorsancho, go. Tea tempar oso khõi zatra bi asleo zalear hanv ani mhoje amig soglleant fuddem. Zatrek vochop, bhonv-bhonv bhonvop ani zatra sompli kai na nattok polloun asa toxe fantondder ghora ievop. Osoch ek khepe hanv zatrek gel’lom Narveam. Thõi disachi zatra zata. Ani rat zali mhunntokoch devllachea tea vattarant ratik konnuch ravina. Tea ganvchi hi rit. Mhaka ti khobor naxil’li. Hanv gelom ani devllan vochun susegad nhidlom. Bore ratir mhaka zaag aili. Khub lok uloitat oxem aikunk ailem. Hanvem bhair pollelem zalear pois savun chuddi ghevun konn tori ietat-xem mhaka dislem. Khub chuddi! Uzvaad dista. Punn teo konnem ghetleat tem kollona. Chuddiekar bobo marit ietale. Mhuntta mhonsor Devi-le gorbkuddichem dar apxinch fottok korun uktem zalem. Boro uzvaad sokalleak patoll’lo. Boro vas ailo. Ani Devich bhair aili. Hanv thond ãã korun devtek polloun urlom. Devi-lem lox mhojer ghelem ten’na tinnem thõi axil’lem thirth ghetlem ani mhojer ximpdailem. Teaborobor hanv saap bhurgeavori zalom. Tinnem mhaka ukhol’lo ani aple honttient ghalo. Ani ti bhair vochot zalear te soglle chuddiekar devlla bhair ube asat. Devik polloun te nachunk lagle. ‘Monxa vas!’ ‘Monxa vas!’ mhonnunk lagle. Devin tankam xant kelem. Tankam bosoilem ani jevonn vaddlem. Tea jevnnacho vas kitlo boro axil’lo mhunn sangum? Mhoje jibek udok suttlem. Punn thondantlean utoruch bhair futtna zalem. Magir kitem zalem khobor nam. Punn dusrea disa zago zavun pollet zalear hanv eka zaddar asa. Mhoje dost mhaka sodtale. Mhaka te distat punn hanv tankam disona. Bob marunk sodtam hanv punn tondantlean utor futtna. Nimanne suria udelo ani mhoji vacha suttli. Hanvem tenna bob marli. Lokamni zaddar choddun mhaka sokol denvoilo. Sogllo lok mhonnunk lago, ‘Tugelem noxib borem mhunn tum vanchlo. Na zalear tim bhutam khetam tuka pisddun khatlim aslim.’

Nillu-li hi khobor aikun amchi bhievn gulli zatali.

Nillu-lim gozali monxa monxapromann bodoltaleo. Mhoje ajiek to devadhormacheo gozali sangi. Mhoje avoik to ganvantleo bhangoddi sangi tor babak apnnem kel’lea budhvontponnacheo gozali sangi. Amcheo piraio bodlot gheleo toxeo tageleo gozali bhutam khetamvelean monxacher aileo.

‘Zanna mugo bai, eka ganvant mhozo eklo mitr asa. Tachi avoi meli. To vhoddavhoddan roddtalo.’

‘Roddpachoch nhoi? Kitli-i zalear ti tageli avoi,’ ami mhunntalim.

‘Khõicho go? Tumkam kitem disle, to tache avoik roddtalo?’

‘Hoi!’

‘To avoik roddonaxil’lo.’

‘Magir?’

‘To roddtalo to dusrech khatir. Atam hi meli. Higelea baraveak jevonn diunk zai. Tache khatir poixe khoimchean haddche, hem chintun to roddtalo.’

Ani magir ami hans hans hanstalim.

‘Kitem amchea ganvantleo riti? Ektor monis mela tachem dukh’kh asta. Tantunt ho anik ek noxtto khorch! Te poros hanv tor raza zalom zalear heo jevnnavolli bondh kortolo ani ganvkarank sangtolom, mel’lea monxachea ghorantleank ek-ek dis ek-eklean jevonn vhorun divchem. Titloch tankam pondra dis xok korunk melltolo. Hatavelea pottache he lok. Osle lok ganv jevonn koxe ghaltole? An’naddi amcho lok!’

Dat’tu Nillu-lo dost. Dat’tulem logn zalem. Tachem Bit’ttona kai khõi mavoddem axil’lem. Mãin zavõiak xigmeank apoil’lo. Zanvoi veta mhonntokich dedde ailech! Zanvoia vangdda dedde-i bin gele. Tantunt Nillu-i axil’lo. Soglle mellun axil’le dha-bara zonn. Kheriz mavoddea anikui soire axil’le. Bhair angonnant boxil’le kodden tol’lilim sungttam ani postamcho vas ietalo. Bangddeachea humnnak ghal’lim tefllam jibek udok haddtalim. Poilim zanvoi ani dedde jevonk bosle. Jevnnant pollet zalear hankam peddveamchem humonn ani ordh-ordh post vaddlam. Anink kãi na. Velean Dat’tuchi mãi mhonnta: “Nustem kãinch mel’llem na. Ragar zanvum nakat babamno.”Nillun mhollem: “Xe, xe! Tantunt tumchi kosli chuk, mauxe? Aiz xigmeak soglleageruch gordi nhoi? Ten’na nustem mharog asunui mellchem nam.”

Itliant Dat’tuli maim vadd mhunn dhuvek sangun dhodd ghevun bhaincher geli. Ti udok haddunk geliaxi polloun Nillu uttlo. Tannem randchem kuddint vochun Dat’tule bailek vicharlem, ‘Vhoni, tollil’lim sungtam khõi dovorleant?’

Vhoni bhavddi kitem sangtoli? Nillun poilim pattaponda dhampun dovoril’lim tollil’lim sungtam ani postam kaddlim, ani dhavea hatan soglleank vaddlim. Tannem dusro patt ugddun ponda kitem asa tem pollelem. Thõi ukdil’lim tanteam axil’lim. Tinvui tannem ubarlim. Soglleank vaddlim. Ani Dat’tuli maim dhodd ghevun ghora ievche poilim asa toso jevpak ieun boslo.

Soglle bore iotest jevle ani bhair sorle. Dat’tuli maim te uprant zanvoi-ak ani tagelea dheddeank apoupachea fondant kennach poddli nam.

Xannu-babali choli dhavea pãian matxi kut’tali. Tigelo dhavo paim il’lo mottvo axil’lo. Tigelo dhavo dollo-ui matso barik-so. Osle cholie koden logn konn zatlo? Bori dot ditlo mhunn kitem zalem? Eke saidden pollelear bori distali. Nillu Xannu-babak bhudh’ dili ani cholielem logn zalem. Xannu-baban choliechem logn zatokich Nilluli zoddpean vontt bhorli. Nillule bailek kapodd mell’lem, Nilluk judiek lugot ani puddvem mell’lem.

Nillun te choliek koxi khopoili? Choleak choli dakhoili ti choli bhãi velean dhodd handdir ghevun ieta astana. Atam kombrar dhodd astokuch bailam matxim vankddim choltatuch. Kheriz, uzve vattentlean choliek pollelean dhave vattencho dollo dixtti poddlo nam. Mall poddtokich dolleam mukhar choli polletokich nhovro zalo ragar. Nilluli zap toiar axil’li. ‘Tuka, baba, anik kitlixi sundor choli mellpachi? Bhailamlem kitem asta? Tanche thonddar lugot uddoilem mhunntokuch sogllim bhailam sarkinch. Tantunt kãi forok na. Kheriz Xannu-babalo zanvoi mhunn lok tuka kitlo man ditle, khobor asa? Choli bori sonvsari. Randop, xivonn-sut bes borem ieta tika. Tugelo sonvsar boroch sukhan korteli ti!’

Nillun zolma ievun kam’ kelem na oxem mhonnum nozo. Tagele avddichem ek kam axil’lem. Tem to kortalo. Punn tem kam axil’lem ‘seasonal’; mhollear to goddgoddo choloitalo. Ani ho goddgoddo cholounk zatra na zalear festam ievchim poddtalim.

Ek khepe eka ganvant zatra axil’li thõi Nillu apnnalo goddgoddo ghevun gel’lo. Goddgoddo ratcho saddebarank suru zatalo ani uzvaddtasor choltalo. Ek dis Nilluk kainch nhoi mhollear panch sovxem rupiamchi zodd zali. Nai zalear minak lagun lokamkodden duddu golltaloch. Uzvaddle borobor Nillu devllache tollient nhalo. Tannem borim ikra rupiamchi fulam ghetlim ani to devllant gelo. Paiam poddlo. Devtek fulam diun porta ietna vattent tagelea pãiak kitemtori toplem. Kitem kãi mhunn pollet zalear konnali tori gollsori! Bhangarachi! Nillulo jiv dhadosbhorit zalo. Tannem ti bolsant ghali ani tosoch vochun agarsallent nhidlo. Zago zalo to konnalea tori vhodda vhoddan roddpachea avazan. Kitem zalem mhunn pollet zalear ekli bail roddta. Kitem zalam zavonk zai tem Nilluk rokddench kol’lem. Taka sutt’ zalem. Higelich zavunk zai hi gollsori. Tannem te bailek vochun vicharlem:

‘Kitem zalem ghe roddpak?’

‘Kitem sangum, baba! Mhoji gollsori xennli.’

‘Gollsori xennli? Kai, konnem chorli ghe?’

‘Xe, xe! Chortolo konn? Mhojekoddlean ti xennli.’

‘Xennli zalear xennli. Dusri korun ghal. Vogich bob marun roddta kiteak?’

‘Are baba, roddum naka zalear kitem korum? Gollsori ghalpachi umed zal’li nhoi mhaka? Hi gollsori mhoji nhoi. Hanvem ti magun hadil’li nanddeli atam nanddelea ghora kollot zalear tigelea ghorcho lok tika oxi soddta? Padd poddum mhojem. Khoinchi paddi bhudh’ zali mhaka ani bhangaram magun haddlim hanvem. Atam nonddek tondd koxem dakhoum hanv?’ – oxem mhunn vhoddavhoddan ti roddunk lagli.

Nillun tika vicharlem: ‘Atam tum ji roddta, tea roddnean tuka tugeli gollsori porti mellteli?’

‘Mellum, na mellum! Punn roddle bogor ranvum ieta? Konnak mell’li tachem Dev borem korum.’

Nillu kuddint gelo ani gollsori gheun ailo.

‘Hi polle ek gollsori. Sokallinch mellil’li ti mhaka. Tuji hi?’

‘Hoi re, saiba! Hich ti. Tum dev koso pavlo mhaka.’ Oxem mhonnun te bailen sorol Nillule pãim dhorle. ‘Mhoje bhava, tum Deva bhaxen pavlo mhaka. Aiz tuvem amger jevunk ievunkuch zai. Ieta mhunn. Magir tugele pãim soddta.’

‘Tum poilim devllant voch. Devi mhoreant vochun soput ghe. Hache mukhar ken’nach bhangarachi vost magun ghalchi na mhunn sangun!’

Tea disa Nillu tiger jevunk gelo. Jevun to tanger nhidlo. To bod’dod ratikodden uttlo. Ratikodden jevun bi to porto bhair sorlo. Punn apnnak bhair angnnant hantunn dovor mhunn te bhoinnik sangunk to visorlo na.

Ratikodden portun tacho goddgoddo suru zalo. Adlea disa jea konnãle poixe gel’le tannim polisent kex kel’lo zavunk zai. Na zalear zilimni lipun goddgoddo khelltolea Nilluk polis koxe dhorun vhorpache? Pulisani Nilluk goddgoddea soit dhorlo. Tori borem, Nillun kalche poixe te manil’le bhoinnikodden dovoril’le. Fuddem kab, fattlean don pulisamodim Nillu oxi vhonkolpavnni vochunk lagli.

Ratikodden kirr kallok patoll’lelo. Uzo zata mhunn Nillun khomis kaddlem ani hatant dhorlem. Ani velean pulisamcher to taplo. ‘Hatak kitem dhortat? Poilinch kitlo uzo zata! Hanv khõi pollun vochna. Hanv pollun vetlom-so dista zalear mhojem puddvem dhorat.’

Hea ganvcho purai vattar Nilluk khobor axil’lo. Choltam-choltanch Nillun puddveache kironvttichi gantt halluhallu sodoll keli. Ani taka zai te suvater panvum naka, dogui pulisank nettan dhuklun to dhanvlo. Kinn kallokh! Pulisanchea hatant Nillulem fokot puddvem urlem. Kallo Nillu kallokhant nach zalo. Konnak pot’to laglo na. Nillu dhanvun gel’le diken kaban far marlo. Punn suknnim bettinch uttun add’dunk laglim…

Pollun gel’lo Nillu bod’dod aple manil’le bhoinniger ailo. Sogllo lok nhidil’lo mhunn borem zalem. Na zalear te nagdde avostent Nilluk polloun lok denvchar mhunn bob martele asle. Sompear Nillulem hantunn axil’lem. Tannem pangrunn matheavelean ghetlem ani to susegad nhidlo. Sokallim uttun tannem apli mustaiki magun ghetli ani to bod’dod ghora gelo.

‘Gõy svotontr zavche poilim utrak mol axil’lem. Atam poixe laile bogor kitench zaina’  ̶ oxem Nilluk sangchem. Atam koslem-i konnalem kam’ aslear khoim ani kitlem vozon dovorlem mhunntokoch tem kam’ zatlem hem Nillu distdist sangtalo. Tagele dost taka mhunntale: ‘Nillu, him oslim poixe ghevun tum lokalim kamam korta tem borobor nhoi. Ken’na angar xekot sangum nozo. Polle, samballun re baba!’

Hacher Nillulem somorthon aikopasarkem. ‘Zanna tum, sorkari nem’ani kaide hea rostean zor tum vochxit zalear ek kam’ zatasor kalleachem dhovem zatlem. Teach kamak tum matso vankddea rostean voch. Tugelem kam’ rokddench zata. Sorol rostean cholotleanchem zog atam urunk nam. Tumkam khobor asa nhoi, devali topoxcharea korun taka proson’n korun ghevpak bara vorsam lagtat mhunn. Atam bara vorsam vatt polloupa itlem pasiens asa konnakodden? Devakoddlem tench kam’, umaxek devcharak kombo kapit zalear dusrea disa zata. Atam devcharak kitem divchem tem tumchea kamavoilean tharavpachem. Sadem kam’aslear sur-rontt. Tache poros matxe kottin kam’ aslear kombo. Bhovuch kottin kam’ aslear mat bokddo. Atam tumich sangat, kombo kapun kam’ korun ghetil’lem borem kai bara vorsam topoxcharea kel’li bori?’

Ek dis khobor aili, Nilluli vhoddli choli konnalo tori hat dhorun pollun geli mhunn! Aji mhonnunk lagli. ‘Vochpachich! Ho oso almped’dear. Aplo sonvsar ubont uddoun sogllea zogacho sonvsar ho korta. Ten’na te bavdde cholien aplem sukh apnnem sodlem zalear tantunt tichi kosli chuk? Gelem tem borem zalem. Gelam thõi sukhi zanv.’

Uprant Nillu amger ail’lo tenna to tiddkol’loso distalo.

‘Tem hatakuch lagum di mhojea, taka jitench marun uddoilem na zalear nanvacho Nillu nhoi hanv! Tondd dakhounk legit zago dovorlo na tannem. Zal’lem tennach mel’lem zalear borem zatlem aslem!’

Mhoje ajien Nilluk apoun vhelo. Ani taka vicharlem, ‘Are, Nillu, zogaveleo uchapoti tuka khobor asta. Ani tugelea ghorant kitem chol’lam hem tuka khobor naxil’lem re? Tum kitem dolle dhampun choltalo? Sogllea zoga lokak khobor axil’lem tugeli choli konnavangdda bhonvtali tem. Amchea Gõyant Ponnje konnem ghann ghali zalear Kankonnmeren tacho vas marta. Ani tuka kainch khobor naxil’lem mhonnta tum?’

‘Khobor axil’lem ghe! Hanvuch vogi ravil’lom. Jen’na bailen cholie samkar mhaka tageli khobor sangli, ten’na hanvem ghor mathear ghetlem. Choliek sanglem, tum zor portun choleaborobor bhonvtana dixtti podxit zalear tugele donkech moddun ghaltolom. Don-char dis tachi rakhonn bi keli. Eke kuddint taka dhampun dovorlem. Jevonn bi dilem na. Punn amchi hi taka upaxim dovorchi na hem mhaka khobor axil’lem. Char-panch dis tachekodden koddok vaglom. Magir matxem taka soil soddlem. Mhaka khobor aslem, oxem kele bogor tem pollun voch’chem na mhunn!’

‘Punn ek sang re, cholo boro nhoi?’

‘Cholo ekdom’boro. Sodunk gelear mellcho na, itlo boro. Boro xikla. Nokri korta. Ghordhar asa. Avoi bapailo ekloch put. Tin bhoinni taka. Tigãichem logn zalam. Tisri bhoinn hi mhoje choliechi moitrinn. Tika lagunuch hanchem zomlem. Tankam soglleank mhoji choli avoddlea.’

‘Soubhagea, itlem sogllem khobor asa tuka. Magir tuvem tichem logn kiteak korun dilem na?’

‘Tum anik kitem uloita ghe? Hanv oso almped’dear! Choli ani nal’l diun logn korchem mhollem tori legit nal’lak poixe dium zai kai na?’

‘Hanv tuka divpachim mure nal’l.’

‘Toxem nhoi ghe! Ritipromann logn korun divchem mhollear cholie angar kanknnam, sorpolli, kanantlim bi vosti ghalum naka? Chalipromann char lokank afounk naka? Unnench mhollear dha ek hozar rupia korch asa. Ani mhojekodden tor dha rupia legit nat. Magir kitem korum? Mhollem, choliek vochum di pollun. Choli-i suttli ani hanvu-i suttlom.’

‘Atam dusri choli re? Tikai pollun voch mhunn sangtolo?’

‘Na! Tika bhoinnin apnnalea choleakhatir poilinch magun dovorlea.’

‘Mhonntokuch atam tum ragixtt monxachem nattok kiteak korta tor?’

‘Anink kitem korum? Khori khobor lokank sangin zalear lok hanscho na mhaka?’

‘Magir hem sogllem tuvem mhaka kiteak sanglem tor?’

‘Tuje kodden fott koxem uloum? Tukai fott marit zalear birmot futt’toli! Lokank hanv toretorechim sonvgam korun dakhoitam. Punn tankam khorem kitem tem sangpachi mannsuki asa?’

Poir kitlea tempan Nilluli bail meli mhunn koll’lem. Put logn zala. Punn taka bapaichi il’li-i kodor na. Nillulea tempavele bhatkarui ekek korun somple. Atam Nilluchea gozalinchi konnak koslich umed urunk na. Zog-ui atam bodol’lam. Nillu sod’dea apnnale dhuveger asa. Ti dhuv ji pollun logn zal’li tiger. Ekek khepe mhaka dista, Nilluli dhuv ravta tea ganvant voch’chem, Nilluk mellchem, taka sarko boro pollovcho ani lhovuch taka vicharchem, ‘Tuka tugeli dhuv barik tandllamchem xit korun vaddta mure?’

 (Revista da Casa de Goa, Série II, N.º 10, Março-Abril 2021)